ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΥΣΟΥΛΙΩΤΗΣ
ΓΕΩΠΟΝΟΣ, MSc
ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ Η
ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ &
ΥΔΑΤΟΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα φυτικής και ζωικής προέλευσης,
δηλαδή όλα τα φρέσκα μέχρι και τα πλήρως αποσυνθεμένα φυτικά
μέρη και όλοι οι ζωντανοί και οι νεκροί μικροοργανισμοί του
εδάφους. Η χρησιμοποίηση της οργανικής ουσίας με σκοπό την
αύξηση της παραγωγικότητας του εδάφους ήταν γνωστή από
αρχαιοτάτων χρόνων και αποτελούσε τον κύριο και μοναδικό τρόπο
βελτίωσης της γονιμότητας των χωραφιών.
 Η οργανική ουσία είναι το πιο σημαντικό, σύγχρονο και σύνθετο
συστατικό του εδάφους. Στο τόπο μας δεν ξεπερνά το 1%. Το
ωφέλιμο ποσοστό είναι τουλάχιστο 5%.Αποτελείται από εκατομμύρια
διαφορετικά χημικά συστατικά.
 Η οργανική ουσία με την αργή διάσπαση των στοιχείων της εφοδιάζει
τα φυτά με θρεπτικά στοιχεία που τους είναι απαραίτητα. Όταν
προστεθεί στα ελαφρά εδάφη τα κάνει πιο συνεκτικά και με καλύτερη
πλαστικότητα και τα βαριά πιο αραιά και λιγότερο πλαστικά (δεν
κολλάνε).
 Η προσθήκη οργανικής ουσίας στα έδαφος κρίνεται απαραίτητη. Το
ποσό που θα πρέπει να προστεθεί είναι αυτό που έχει απομακρυνθεί
κατά τις προηγούμενες καλλιέργειες και το καθορίζει η χημική
ανάλυση εδάφους.
Η ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ
ΕΔΑΦΟΥΣ
Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται αυξημένο το
ενδιαφέρον για χρησιμοποίηση της οργανικής ουσίας, της
παραγωγής βιολογικών γεωργικών προϊόντων και της
ανάγκης για προστασία του περιβάλλοντος. Όταν
προσθέσουμε στο έδαφος οργανική ουσία, λόγω
των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών που
χαρακτηρίζονται από τις μακρές περιόδους
ψηλών θερμοκρασιών, την χαμηλή βροχόπτωση
το υψηλό εδαφικό PH και το μεγάλο ποσοστό
ανθρακικού ασβεστίου στο έδαφος, δεν
αυξάνεται το ποσοστό της.
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Η ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ
ΕΔΑΦΟΥΣ – ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Η οργανική ουσία επηρεάζει τόσο τις φυσικές όσο και τις χημικές
ιδιότητες των εδαφών.
•Μειώνει την πλαστικότητα και την συνεκτικότητα των βαρέων
εδαφών ενώ αυξάνει αντίστοιχα των ελαφρών.
•Είναι υπόστρωμα ανάπτυξης μικροοργανισμών
•Δημιουργεί σταθερά συσσωματώματα και γενικά βελτιώνει την δομή
του εδάφους.
•Αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης υγρασίας, την Ι.Α.Κ. και την
ρυθμιστική ικανότητα των εδαφών.
•Συμβάλει σημαντικά στην γονιμότητα των εδαφών γιατί είναι πηγή
αζώτου, φωσφόρου και θείου.
•Εμπλουτισμός εδαφών – θρεπτικά στοιχεία, οργανική ουσία
•Μείωση κόστους παραγωγής (αγορά λιπασμάτων)
•Φυσικές ιδιότητες του εδάφους (πορώδες, διάβρωση, συμπίεση)
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Αύξηση της υδατοϊκανότητας: Η οργανική
ουσία έχει την ικανότητα να συγκρατεί μεγάλες
ποσότητες υγρασίας και η προσθήκη της στο έδαφος
αυξάνει τη διαθέσιμη για τις ρίζες υγρασία. Τούτο
σημαίνει ότι όταν προστεθεί στα ελαφρά αμμώδη
εδάφη, αυτά συγκρατούν μεγαλύτερη ποσότητα
νερού περιορίζοντας τις απώλειες. Παράλληλα, οι
μεμονωμένοι κόκκοι του εδάφους συνενώνονται και
βελτιώνεται η δομή του. Στα βαρετά αργιλώδη
εδάφη προκαλεί αύξηση του πορώδους και της
διαπερατότητας βελτιώνοντας έτσι τη
στραγγιστικότητα και τον αερισμό του εδάφους.
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Επίδραση στο pH:
Όταν έχουμε αποσύνθεση της οργανικής ουσίας
τότε παράγονται διάφορα οξέα με αποτέλεσμα να
αυξάνεται η οξύτητα του εδάφους. Τούτο έχει ως
αποτέλεσμα να μειωθεί το pH του εδάφους, πράγμα πολύ
επιθυμητό γιατί τα εδάφη της Κύπρου γενικά
χαρακτηρίζονται ως αλκαλικά, δηλαδή έχουν pH
μεγαλύτερο του 7,0. Με χαμηλό pH στο έδαφος
ευκολύνεται η πρόσληψη των διαφόρων ιχνοστοιχείων,
ιδιαίτερα του σιδήρου και ψευδαργύρου.
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Επίδραση στην εναλλακτική ικανότητα:
Η εναλλακτική ικανότητα του εδάφους (I.A.K.)
αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές χημικές ιδιότητές του.
Εκφράζει την ικανότητα που έχει το έδαφος στο να
συγκρατεί τα διάφορα θρεπτικά στοιχεία σε αφομοιώσιμη
μορφή. Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε πως με την
προσθήκη της οργανικής ουσίας αυξάνουμε και την
αποθηκευτική δυνατότητα του εδάφους σε θρεπτικά
στοιχεία, περιορίζοντας το ξέπλυμα τους.
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Υπόστρωμα ανάπτυξης μικροοργανισμών:
Η οργανική ουσία προσφέρει το οργανικό
υπόστρωμα για τη δράση και πολλαπλασιασμό των
διαφόρων μικροοργανισμών. Αποτέλεσμα αυτής της
δράσης είναι η αποσύνθεση και απελευθέρωση των
διάφορων θρεπτικών στοιχείων και ο εμπλουτισμός του
εδάφους σε στοιχεία που εύκολα μπορούν να
προσληφθούν από τις ρίζες.
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Η περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία είναι μια ιδιότητα που παίζει
καθοριστικό ρόλο στη γονιμότητα του και συνεπώς ενδιαφέρει άμεσα τους
αγρότες καθώς επηρεάζει την παραγωγικότητα των δέντρων και το κόστος
λίπανσης. Οι καλλιεργητές πρέπει να λαμβάνουν μέτρα με στόχο την
διατήρηση και την αύξηση της οργανικής ουσίας και της βιολογικής
δραστηριότητας στο έδαφος ιδιαίτερα σε εδάφη που παρουσιάζουν μεγάλο
κίνδυνο συμπίεσης και διάβρωσης. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα μέτρα
διατήρησης και αύξησης της οργανικής ουσίας των εδαφών:
Οργανική λίπανση των αγροτεμαχίων με προσθήκη χωνεμένης κοπριάς, όταν
είναι εύκολη η εξεύρεση της, ή άλλων οργανικών ουσιών.
Τεχνητή φυτοκάλυψη του εδάφους. Το φθινόπωρο σπέρνεται το κατάλληλο
για τον τύπο του εδάφους φυτό (ψυχανθές, σιτηρά) – συνήθως κατά λωρίδες
μεταξύ των γραμμών των δένδρων – και στο κατάλληλο στάδιο ανάπτυξης
αυτά ενσωματώνονται στο έδαφος (χλωρή λίπανση).
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ
ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
ΦΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΖΩΙΚΑ
ΥΠΟΛΛΕΙΜΜΑΤΑ
ΒΙΟΜΑΖΑ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΔΑΣΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΖΩΙΚΗΣ
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
ΚΟΠΡΙΑ
 Χωνεμένη κατά τη χειμερινή περίοδο
 Ενσωμάτωση στο έδαφος ( δυσοσμία,  απώλειες)
 Χρησιμοποιώντας 1 τόνο/δεκ. κοπριά με υγρασία 50% και
περιεκτικότητα σε Ν 2,0 %, Ρ 1,6%, Κ 2,0% (επί ξηρού
βάρους) προσθέτουμε
 Ποσότητα αζώτου = 10 κιλά
 Ισοδύναμη με 50 κιλά 21-0-0
 Ποσότητα Φωσφόρου =8 κιλά
 Ισοδύναμη με 42 κιλά 0-44-0
 Ποσότητα καλίου = 10 κιλά
 Ισοδύναμη με 25 κιλά 0-0-50
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Είδος στερεής
κοπριάς
Εκτιμώμενη
Συγκέντρωση Ν (%)
επί ξηρού
Μέσος συντελεστής
ανοργανοποίησης
(Σ.Α.)
Αγελάδες 2 0,25
Χοίροι 3 0,3
Πουλερικά 4 0,5
Αιγοπρόβατα 2 0,25
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ
ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΕ ΚΙΛΑ/ΔΕΚ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Ανάλογα
 είδος φυτείας και στάδιο
 χημική σύσταση εδάφους, κοπριάς
 περιοχή (ευπρόσβλητη, κλίση)
 περίοδος (κλιματολογικές συνθήκες)
 περιεκτικότητα σε υγρασία
ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
 Η εφαρμογή μεγάλων ποσοτήτων κοπριάς, δεν είναι
μόνο οικονομικά ασύμφορο αλλά και οικολογικά
απαράδεκτο γιατί μπορεί να ρυπάνει το φυσικό
περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει γιατί ρυπαίνεται ο
υδροφόρος ορίζοντας με νιτρικά και η ατμόσφαιρα με
αμμωνία και οξείδια του αζώτου. Επίσης περιέχουν
σημαντικές ποσότητες φωσφορικών αλάτων τα οποία
εύκολα μολύνουν τα υδατικά οικοσυστήματα.
ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ
ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΟΠΡΙΑΣ?
Ευαίσθητες από νιτρορύπανση περιοχές
Κριτήριο καθορισμού: επίπεδο των νιτρικών
στα υπόγεια νερά > 50 mg/l
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
 Η οργανική ουσία, η κοπριά, παρέχει θρεπτικά
στοιχεία για τα φυτά σε οργανική μορφή. Τα φυτά
όμως μπορούν να απορροφήσουν τα διάφορα στοιχεία
μόνο σε ανόργανη μορφή. Τα λιπάσματα βρίσκονται
ήδη σε ανόργανη μορφή άρα έτοιμα ανά πάσα στιγμή
προς αφομοίωση από τα φυτά.
ΑΝ Η ΚΟΠΡΙΑ ΠΑΡΕΧΕΙ ΟΛΑ ΤΑ
ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΤΕ ΠΟΙΑ
Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕ ΤΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ?
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Τρόπος εφαρμογής κοπριάς :
α) (αχώνευτη) αζύμωτη
β) χωνεμένη
χωνεμένη κοπριά:
καταστροφή ζιζανίων
απώλεια μέρους του Ν και οργανικής ουσίας
αχώνευτη κοπριά:
Ν λιγότερες απώλειες
κίνδυνος <<ΚΑΨΙΜΑΤΟΣ>> των φυτών
ΤΡΟΠΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ
ΚΟΠΡΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Η νωπή κοπριά λόγω του ότι πολλές φορές αποτελεί πηγή σπόρων,
ζιζανίων, περιέχει υψηλά ποσοστά σε νερό, υγρασία αυξάνοντας έτσι
το κόστος μεταφοράς και έχει επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα.
Καλό είναι και συστήνεται πριν τη χρήση της να προηγείται
επεξεργασία της, δηλαδή ζύμωση, ανάπτυξη και δράση βακτηρίων
τόσο αερόβιων όσο και αναερόβιων τα οποία σε υψηλές θερμοκρασίες
αποσυνθέτουν τις οργανικές ενώσεις σε απλούστερες, ανόργανες και
άμεσα αφομοιώσιμες από τα φυτά καταστρέφοντας επίσης τους
σπόρους ζιζάνια και ελαττώνουν την περιεκτικότητα σε άλατα.
Η τοποθέτηση χωνεμένης κοπριάς στο χωράφι έχει άμεσα
αποτελέσματα όσον αφορά την προσφορά διαθέσιμων θρεπτικών
στοιχείων στα φυτά. Η προσθήκη τέτοιας κοπριάς μπορεί να γίνει
οποτεδήποτε. Όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί αχώνευτη κοπριά
είναι καλύτερα να παραχώνεται μέσα στο έδαφος όταν υπάρχει
εδαφική υγρασία για ένα διάστημα τριών μηνών περίπου πριν τη
φύτευση.
ΧΩΝΕΜΕΝΗ Ή ΑΧΩΝΕΥΤΗ
ΚΟΠΡΙΑ?
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
 Η χημική ανάλυση θεωρείται άκρως απαραίτητη για να
μπορέσουμε να κάνουμε μια σειρά από πράγματα όπως:
 Να εντοπίσουμε τα προβλήματα της φυτείας/ χωραφιού όπως
αλατότητα, οξύτητα, ελλείψεις μικροστοιχείων και
μακροστοιχείων.
 Βάσει των αποτελεσμάτων, να μπορέσουμε να φτιάξουμε το
πρόγραμμα λίπανσης της φυτείας/ επόμενης χρονιάς.
 Επαναλαμβάνονται κάθε 2-3 χρόνια και είναι το βασικό εργαλείο
του Γεωπόνου-Συμβούλου για την κατάρτιση του προγράμματος
λίπανσης της καλλιέργειας.
ΓΙΑΤΙ Η ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΕΔΑΦΟΥΣ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΤΟΣΟ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ
Η χρήση της κοπριάς στη γεωργία είναι
η καλύτερη δυνατή λύση αφού είναι η
πιο φιλική μέθοδος προς το περιβάλλον
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΚΛΑΔΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ & ΥΔΑΤΟΣ