Πως η Μεσογειακή Δίαιτα με το ελαιόλαδο θωρακίζουν τον ανθρώπινο οργανισμό απέναντι στον COVID-19

του Κωνστ/νου Α. Δημόπουλου, Ομότιμου Καθηγητής Πανεπιστήμιου Αθηνών, Μέλους της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε)

 Το άρθρο αυτό αποτελεί συμπλήρωμα στο άρθρο του περιοδικού “ΕΛΙΑ & ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ 2020” τεύχος 94, που αυτές τις ημέρες ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει, με τίτλο ” Για μια υγιεινή διατροφή την εποχή του COVID-19: Κορωνοϊός SARS-CoV-2, Ασθένεια COVID-19, Παράγοντας Ενεργοποίησης των Αιμοπεταλίων (PAF) και Τρόφιμα”.

Όπως διατυπώνεται στο εν λόγω άρθρο μου, στο περιοδικό Ελιά & Ελαιόλαδο, η ερευνητική μας ομάδα, στην προσπάθειά της να συνεισφέρει προς αυτήν την κατεύθυνση, έκανε μια νέα -διεθνώς- προσέγγιση στο θέμα και ανέπτυξε μια νέα θεωρία προτείνοντας την εμπλοκή στην ασθένεια COVID-19 του ισχυρότατου φλεγμονώδους παράγοντα Platelet-Activating Factor, PAF. Mε αυτήν την θεωρία, συμπληρώνεται ο μηχανισμός εισόδου του ιού στα κύτταρα, αλλά και εξηγούνται όλες οι επιπλοκές της ασθένειας COVID-19. Στο άρθρο όμως αυτό, περιλαμβάνονται τα βιβλιογραφικά δεδομένα μέχρι την ημέρα που γράφτηκε το άρθρο, δηλαδή κάποιους μήνες πριν.

Η επιστήμη και η έρευνα, όμως, τρέχουν και παρουσιάζονται νέα δεδομένα σε κάθε  θέμα. Έτσι και στο θέμα αυτό έχουν υπάρξει δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά που ανασκοπούν με εμπεριστατωμένο τρόπο το θέμα που αναφέρεται ακροθιγώς στην ενότητα “Διατροφή και COVID-19″ του παραπάνω άρθρου μου. Ουσιαστικά, τα δεδομένα αυτά αναλύουν, ενισχύουν και επιβεβαιώνουν με βιβλιογραφικές παραπομπές τα όσα αναφέρονται στην ενότητα αυτή.

Για παράδειγμα, έχουν δημοσιευτεί άρθρα που επικεντρώνονται στα θρεπτικά συστατικά της τροφής και της Μεσογειακής δίαιτας [1] ή στο ελαιόλαδο και τα δραστικά του συστατικά, με την μορφή “pre–prints” [2] δηλαδή άρθρα που δεν έχει υποστεί την κρίση που περνούν τα άρθρα που δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά, αλλά κατατίθεται σε “αποθετήρια” για κατοχύρωση της πρωτοτυπίας της σκέψης. Αυτά τα άρθρα υποβάλλονται στην συνέχεια προς δημοσίευση σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό και περνούν την υπάρχουσα διαδικασία κρίσης που είναι χρονοβόρα και απαιτεί κάποιους μήνες μέχρι να δημοσιευτούν και να φτάσει η “γνώση” στο κοινό. Στα “pre–prints” λοιπόν αυτά άρθρα, που οι βιβλιογραφικές παραπομπές ενισχύουν και αναλύουν τα όσα αναφέρονται ακροθιγώς στην ενότητα “Διατροφή και COVID-19″, αναφέρονται συγκεκριμένα τα εξής: Στο άρθρο [1] που  επικεντρώνεται στα θρεπτικά συστατικά της τροφής και ειδικότερα της Μεσογειακής δίαιτας, γίνεται ανασκόπηση στα θρεπτικά συστατικά της τροφής και ειδικότερα της Μεσογειακής δίαιτας και του ελαιολάδου, τα οποία είναι αναστολείς του PAF, με πιθανή αντι-COVID-19 δραστικότητα. Κάποια μάλιστα από αυτά τα θρεπτικά συστατικά ήδη προτείνονται και αναφέρονται στην βιβλιογραφία από άλλους ερευνητές ότι έχουν ευεργετική δράση στην πρόληψη ή/και μείωση των επιβλαβών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19. Συμπερασματικά, προτείνεται μια υγιεινή διατροφή, που να περιλαμβάνει όμως όσο το δυνατόν περισσότερα τρόφιμα που περιέχουν αναστολείς του PAF.

Στο άρθρο [2] που επικεντρώνεται στο ελαιόλαδο και τα δραστικά του συστατικά, αναφέρονται – με συγκεκριμένες βιβλιογραφικές παραπομπές -λεπτομερώς οι ήδη γνωστές βιολογικές δράσεις πολλών συστατικών του ελαιολάδου που σχετίζονται με την αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική και αντιθρομβωτική δράση τους, την ικανότητά τους να επιδρούν στην ανοσιακή απάντηση του οργανισμού, την ικανότητα τους να έχουν (με διάφορους τρόπους) αντιμικροβιακή και αντι-ιική δράση, όπως ακόμα και την ικανότητά τους να περιορίζουν την “καταιγίδα” των κυτταροκινών που είναι αίτιο πολλών ασθενειών αλλά και των παρενεργειών από τις επιδράσεις παθογόνων  μικροβίων και ιών. Σε μερικές από αυτές τις βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται υπάρχουν και ενδείξεις ότι οι εν λόγω ενώσεις του ελαιολάδου μπορεί να έχουν και ευεργετική ή/και προστατευτική δράση έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Όλες όμως αυτές οι ενώσεις του ελαιολάδου έχουν το κοινό χαρακτηριστικό να είναι αναστολείς του PAF. Ανεξαρτήτως δομής, δηλαδή αν είναι φυτοχημικά συστατικά (φαινολικές ενώσεις) ή γλυκεριναιθερικά -γλυκολιποειδή. Όλες οι παραπάνω ενώσεις συμπεριλαμβάνονται στο κλάσμα των “πολικών λιποειδών” του ελαιολάδου, αφού εκχυλίζονται και παραλαμβάνονται από το ελαιόλαδο με “πολικούς διαλύτες”. Από αυτό το κλάσμα των πολικών λιποειδών του ελαιολάδου, οι περισσότερο δραστικοί αναστολείς του  PAF ανήκουν στην τάξη των γλυκολιποειδών. Επιπλέον οι γλυκολιποειδικοί αναστολείς του PAF δεν παρουσιάζουν και τα διάφορα προβλήματα [3] που παρουσιάζουν οι φαινολικές ενώσεις. Το κοινό αυτό χαρακτηριστικό της αναστολής του PAF, εξηγείται από την θεωρία μας με τον μηχανισμό που προτείνουμε για τη παθοφυσιολογία  της ασθένειας  COVID-19, όπως εκτενώς περιγράφεται σε δημοσιεύσεις μας [4,5].

Πάντως μέχρι σήμερα κανένα φάρμακο δεν έχει βρεθεί για την προστασία/θεραπεία της COVID-19. Επομένως, η αναζήτηση “φυτικών φαρμάκων” δεν πρέπει να θεωρηθεί σαν μια προσέγγιση του θέματος αντιεπιστημονική ή στερούμενη σοβαρότητας [6]. Αν και “φυτικά φάρμακα ” χρησιμοποιούνται από την εποχή του Νεάντερταλ, απότομη αύξηση έγινε μετά την θαλιδομίδη (δεκαετία του 1960) οπότε τα χημικά/συνθετικά φάρμακα ενοχοποιήθηκαν για πολλές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Σήμερα, τα φάρμακα που βασίζονται σε φυτικά συστατικά αποτελούν το 75%, ενώ από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ως σύγχρονες θεραπευτικές ουσίες το 70% έχουν φυσική προέλευση. Για παράδειγμα: Το 60% των αντικαρκινικών φαρμάκων που διατίθενται στην αγορά προέρχονται από φυσικά προϊόντα. Το 80% των ανοσοκατασταλτικών, καρδιαγγειακών, αντιμικροβιακών βασίζονται σε φυτικές πηγές. Το 25-30% των συνταγογραφούμενων φαρμάκων σε όλο τον κόσμο προέρχονται από φυσικά προϊόντα. Τέλος, από τα 252 φάρμακα στη βασική λίστα φαρμάκων του ΠΟΥ, τα 30 φάρμακα προέρχονται από φυσικές πηγές. Όλα αυτά είτε χρησιμοποιούν απευθείας τη φυσική μορφή της δραστικής ουσίας (μετά την απομόνωση και τον καθαρισμό)  ή χρησιμοποιούν συνθετικά ανάλογα που έχουν αναπτυχθεί για ουσίες οι οποίες προέρχονται από φυτικές πηγές.

Βιβλιογραφία

[1] Micronutrients, Non-Nutrients and Mediterranean Diet: A Potential Protective Role Against COVID-19 through Modulation of PAF Actions and Metabolism.

Detopoulou, P.; Demopoulos, C.; Antonopoulou, S.

Preprints 2020, 2020120343 (doi: 10.20944/preprints202012.0343.v1).

Abstract: The new coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic is an emerging situation with high rates of morbidity and mortality, in the pathophysiology of which inflammation and thrombosis are implicated. The disease is directly connected to the nutritional status of patients and a wellbalanced diet is recommended by official sources. Recently, the role of platelet activating factor (PAF) was suggested in the pathogenesis of COVID-19. In the present review several micronutrients (vitamin A, vitamin C, vitamin E, vitamin D, selenium, omega-3 fatty acids, minerals), phytonutrients and Mediterranean diet compounds (olive oil, fish, honey, plant foods)  with potential anti-COVID activity are presented. We further underline that the wellknown anti-inflammatory and anti-thrombotic actions of the investigated nutrients and/ or holistic dietary schemes, such as the Mediterranean diet, are also mediated through PAF. In conclusion, although there is no single food to prevent coronavirus, the aim is to follow  healthy diet containing PAF inhibitors in order to target both inflammation and thrombosis and try to avoid or/and reduce the deleterious effects of the COVID-19 epidemic.

 

 

[2 ]  Therapeutic Potential of Olive’s Bioactive Compounds in COVID-19 Disease Management: A Review.

Chandrashekharaiah P. S et al.

AIJR Preprints, 269, Version 1, 2020.

Abstract: In this present time the world is continuously discovering effective treatment strategies for controlling the Coronavirus disease – 2019 (COVID-19). Many researchers have focused on designing drugs which can affect replication or protease activity of coronavirus. The clinical testing and regulatory approvals for these drugs will take time. However, currently there is an urgent requirement of treatment strategies which are safe, effective and can be implemented through readily available products in market. Many plant derived products rich in secondary metabolites having potential health benefits and antimicrobial properties. The olive plant leaf extracts and olive oil are rich sources of secondary metabolites such as phenols (oleuropein and hydroxytyrosol) and terpenoids (oleanolic, maslinic and ursolic acid). These compounds have been used as an effective antiviral agents in the past. The phenolics affect the virus attachment and replication. Whereas, the terpenoids mainly affects the membrane fluidity of the virus. In the recent molecular docking studies, it was found that, these compounds effectively bound to Mpro and 3CLpro protease sites of SARS-CoV-2 and were predicted to affect the replication of the SARS-CoV-2. Apart from antiviral properties, these bioactive compounds possess various other pharmacological properties such as anti-inflammatory, anti-modulatory, anti-thrombotic and anti-oxidative. The olive oil is consumed as a source of dietary fat and is the secret behind the good health in Mediterranean people. The consumption of olive oil is safe and is believed to increase the immunity against various infectious microbes. Hence olive products can be explored in management of COVID-19. In this review the various properties of phenolic and terpenoid compounds found in olives were discussed in the context of COVID-19.

 

[3] Coronavirus 2019, Microthromboses, and Platelet Activating Factor (PAF).

Theoharides T.C, Antonopoulou S, Demopoulos C.A.

Clinical Therapeutics, 2020, 42, 10.

https://doi.org/10.1016/j.clinthera.2020.08.006.

 

[4] COVID-19, microthromboses, inflammation and Platelet Activating Factor (PAF)

Demopoulos CA, Antonopoulou S, Theoharides TC,

BioFactors. 2020;1–7. https://doi.org/10.1002/biof.1696

 

[5]  Luteolin supplements: All that glitters is not gold

Theoharis C. Theoharides

EDITORIAL, BioFactors. 2020;1–3. DOI: 10.1002/biof.1689

 

[6] Are herbal drugs effective in COVID management? A review to demystify the current facts and claims

Mohd Riyaz Beg, Barira Siddiqui, Pramod Waghmare, Shital Ghodinde, Snehal Bikkad

DOI: 10.14293/S2199-1006.1.SOR-.PPXFIF7.v2